مسائل جغرافیای نظامی

در جغرافیای نظامی، تأثیر و کاربردجغرافیای طبیعی و انسانی در طرح ریزیهای عملیاتی و یا اجرای عملیاتی مورد بررسی قرار می گیرد و ارزش و اهمیت نظامی عوامل مختلف جغرافیای با حرکتهای واحدها و نیروهای عمده با توجه به سمت و سوی تهدیدات مورد توجه است.

  جغرافیای نظامی در گذشته نیز تأثیر قابل توجی روی عملیات نظامی داشته است. زمستان روسیه در شکست ناپلئون و هیتلر نقش مهمی ایفا نمود. اشکال طبیعی قابل دفاع زمین (Cuestas) واقع در شمال پاریس به فرانسه کمک کرد تا جلو پیشروی نیروهای آلمانی را در سال 1914 بگیرد. گستردگی چین، سعی و تلاش نیروهای ژاپن را برای تسلط نظامی در دهه 1930 میلادی نقش بر آب نمود. حصارهای واقع در نورماندی، پیشروی متفقین را در سال 1944 متوقف ساخت. طبیعت جغرافیایی منطقه خلیج فارس این امکان را در سال 1991 میلادی برای تکنولوژی آمریکا فراهم ساخت که توانست ارتش عراق را در مدت زمان کوتاهی سرکوب کند.

بطور منطقی باید باور داشت که جغرافیای نظامی روی مسئله رزم در آینده تأثیر بسزایی خواهد داشت. در نتیجه ارزش جغرافیای نظامی در این است که اثرات منطقه عملیات را با شیوه تجزیه و تحلیل فضا و محیط تلفیق می نماید.

اهمیت و لزوم مطالعه و بررسی جغرافیای نظامی

آگاهی از جغرافیای نظامی برای انجام مأموریتهای نظامی امری مسلم است. مطالعه و بررسی جغرافیای نظامی بعنوان بخشی از مرحله طرح ریزی، وقتی شروع می شود که یک مأموریت جدید از طرف قرارگاه فرماندهی رده بالا دریافت می گردد و فرمانده ضمن پرداختن به شرح جزئیات مأموریت، آن را مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهد. گام بعدی برآورد وضعیت می باشد. برآورد وضعیت دربرگیرنده مأموریت از نظر نیروهای خودی، نیروی دشمن و تجزیه و تحلیل جغرافیای نظامی از ویژگیهای مشخصه عملیات می باشد. راههای دیگر برای اجرای مأموریت در نظر گرفته می شود و مورد ارزیابی قرار می گیرد. فرمانده روی روش انجان کار تصمیم می گیرد و دستوراتی را برای نتیجه آن صادر می کند. نتایج مرحله طرح ریزی به منزله مأموریتهایی برای یگانهای تابعه تلقی می شود. با دریافت این مأموریتهای جدید، رده پایین تر یکی پس از دیگری دور جدیدی از طرح ریزی را آغاز می کنند که برآورد بیشتری از وضعیت و تجزیه و تحلیل جغرافیای مناطق جدید عملیات از آن جمله است.

  منطقه عملیات یک ناحیه جغرافیایی است که از طریق مأموریتهای نظامی، تعیین می شود. این منطقه شامل محلی است که به وسیله نیروها و جنگ افزارهای تحت کنترل یک فرمانده بطور مستقیم تحت تأثیر قرار می گیرد. این منطقه با توجه به مناطق اشغال شده به وسیله نیروهای دشمن متخاصم و عوارض زمین تعیین می شود و به عنوان هدفی است که باید تصرف شود یا حفظ گردد. منطقه ای که بوسیله یگانهای خودی مجاور حفظ می شوند، منطقه پشتیبانی خود سازمان نظامی می باشد. یک فرمانده، به دانستن همه چیز درباره منطقه عملیات و رویدادهای مهمی که در سطح وسیعی هستند و به منطقه عملیات مربوط می شوند، علاقه مند است. فرمانده ممکن است منابع شناسایی را برای پاسخگو بودن در زمینه مسائل مهم تعیین کند و یا اطلاعات مربوط به این مسائل را از قرارگاه رده بالاتر فرماندهی تقاضا نماید. جغرافیای نظامی، بخشی از اطلاعات نظامی است که مسئولیت آن به عهده افسر اطلاعات نظامی است. جمع آوری اطلاعات در زمینه ویژگیهای طبیعی و مصنوعی زمین و در زمینه عوامل انسانی در صحنه عملیات یه در منطقه عملیات، اغلب به وسیله بخشها یا سازمانهای اطلاعاتی انجام میشود. در واژه های اطلاعاتی، اطلاعات رزمی با تجزیه و تحلیل زمین و اطلاعات استراتژیکی با تجزیه و تحلیل صحنه عملیات تطبیق می کنند.

قلمرو جغرافیای نظامی سه بعدی است، زیرا جنگ در اقیانوسها، در زیر سطح زمین، در جو، در بالای سطح زمین و در جنگ زمینی، روبروی سطح زمین به وقوع می پیوندند. فاکتورهای زمان و بعد مسافت و اهمیت نسبی مواضع در مواقع پرتاب مهمات به وسیله هواپیما با پرتاب موشک و یا از طریق ماهواره، معانی مشخصی را به خود اختصاص میدهند. زیردریاییها، هواپیماها و ماهواره ها در مدار زمین با امکان استفاده از ایستگاههای فضایی دارای سرنشین در برآورد کردن وضعیت مطلوب، باید مورد توجه قرار گیرد. این برآورد وضعیت تا مرز بیرونی جو را شامل می شود. جغرافیای نظامی از آخرین و جدیدترین فن آورری و روش شناسی استفاده می کند. ماهواره های زمینی در ژئودزی و نقشه برداری مورد استفاده قرار می گیرند. عکاسی و عکسبرداری هوایی و فضایی در کارتوگرافی، تجزیه و تحلیل زمین مورد استفاده قرار می گیرند. رایانه ها برای محاسبه فاکتورهای زمان و فضا و محل دقیق هدفها و جمع آوری اطلاعات، مدیریت و تجزیه و تحلیل داده های جغرافیایی مورد استفاده قرار می گیرند. روشهای جدید مدل سازی و تجزیه و تحلیل فضایی نیز برای مسائل جغرافیای نظامی بکار گرفته می شوند. در بسیاری از فعالیتهای نظامی بدون تأکیدی به عنوان جغرافیای نظامی، از اصول و مبانی آن استفاده می شود. تجزیه و تحلیل منطقه عملیاتی همیشه بخشی از خط مشی تاکتیکی است و تجزیه و تحلیل صحنه جنگ یک بخش استثنایی از شیوه اطلاعاتی است در حالی که جغرافیای سیاسی- نظامی در مطالعات استراتژیک نظامی- سیاسی مورد استفاده قرار می گیرد.

جغرافیای نظامی موضوعی - نقشه

• نقشه در عملیات:

- نقشه در اتخاذ تدبیر و انتخاب نوع عملیات؛

- نقشه در عملیات پدافندی.

• نقشه در مهندسی رزمی: مهندسی رزمی نیازمند شناسایی زمین به عنوان زمینه کاری و حیطه فعالیت و درگیری می باشد. یکی از تفاوتهای عمده عملیات مهندسی رزمی با فعالیتهای مهندسی غیر نظامی، ماهیت متغیر کار و وقوع حوادث و پیش آمدهایی است که در زمانی اندک، شرایط و حتی اهداف عملیات را دستخوش تغییر اساسی می کند. نقشه های با مقیاسهای متفاوت در فعالیتهای مختلف مهندسی رزمی مورد استفاده قرار می گیرد این نقشه ها عبارتند از:

- نقشه جهت شناسایی و مکان یابی؛

- نقشه های اجرایی و طرحهای مهندسی رزمی.

نقشه های دریایی (آبنگاری) و چارتهای هوایی نیز با توجه به شیوه های خاص تهیه و اطلاعات ویژه آنها در هوانوردی و دریانوردی نیازی مسلم است. نقشه ای که با عملیات نقشه برداری بسیار دقیق تهیه می شود و میزان خطای آن کمتر از حد مجاز است را نقشه نظامی گویند. نقشه های نظامی دارای ویژگیهایی می باشند که مهمترین آنها عبارتند از:

- دقت هندسی؛

- گستره و وسعت (تمامیت ارضی کشور و حتی برون مرزی)؛

- اطلاعات کامل در مقیاس؛

- بکارگیری فن آوری جدید
جهت دستیابی سریع به اطلاعات جغرافیایی (سرعت)؛

- صحت اطلاعات جغرافیایی؛

- اطلاعات بهنگام و به روز؛

عکس هوایی یکی دیگر از منابع اطلاعات جغرافیایی است. عکسهای هوایی بدلیل اینکه حاوی اطلاعات زیادی از زمین هستند، به کمک آنها می توان بدون تماس و کار گسترده میدانی، به شناخت نسبتاً جامعی از مناطق مورد مطالعه دست یافت. شکل گیری و رشد و پیشرفت عکسبرداری هوایی در ارتباط مستقیم با جنگ و فعالیتهای نظامی در جهان صورت گرفته است. در سالهای اخیر اطلاعات ماهواره ای و تکنولوژی جدید سنجش از دور پیشرفتهای چشمگیری داشته و بکارگیری تصاویر ماهواره ای در بررسیهای مختلف زمین هر روز از وسعت بیشتری برخوردار می گردد. از سال 1960 میلادی عصر نوینی برای سنجش از دور آغاز شد. بخصوص با توسعه و پیشرفت ماهواره های مستقر در مدار زمین، امکان دستیابی به تصاویر ماهواره ای در ارتفاعات بالا از سطح زمین قطع نظر از مرزهای سیاسی کشورها، عملی شد. در راستای این تحولات شاید مهمتر از همه تحولی بود که در سیستم تهیه تصاویر الکترونیکی دیجیتالی به وقوع پیوست که می تواند داده های تصویری را به زمین ارسال و مخابره کند.

مطالعات اصلی جغرافیای نظامی موضوعی

جغرافیای نظامی موضوعی، یک نوع پدیده خاص و بطور کامل مشخص در سطح جهان را تحت پوشش قرار می دهد.

مطالعات اصلی جغرافیای نظامی موضوعی عبارتند از:

• مطالعات محیطی: شامل تأثیر آب و هوا، گیاهان و جانوران در فراهم ساختن تجهیزات مناسب و آموزش نیروهایی که باید در قسمتهای مختلف جهان بکار گرفته شوند، می باشد. گروه های نظامی که در مناطق قطب شمال بکار گمارده می شوند و نظامیانی که در مناطق بیابانی کم ارتفاع خدمت می کنند، نباید یک نوع آموزش داده شوند و باید به تجهیزات خاص مناسب مجهز گردند. درصورتی که در بررسی منطقه با توجه به سمت و سوی تهدیدات شهرها، کلاً عوامل انسانی را نیز در بر می گیرد. لذا در مطالعات محیطی باید عوامل انسانی طبیعی و نظامی با توجه به سمت تهدیدات، مورد بررسی قرار گیرد. • زمین شناسی نظامی: یک روش علمی است که با طبیعت چینه بندی صخره های سطح زمین سر و کار دارد. به عنوان مثال زمین شناسی نظامی یک منبع صوتی را برای ساختار حفاظتی فراهم می سازد که در برابر انفجارهای اتمی یا غیر اتمی، محافظت لازم را تأمین می کند. • ژئودزی: دانش ژئودزی در راستای تعیین دقیق موقعیت نقاط سطح زمین و تعیین شکل و اندازه ابعاد زمین تأثیر بسیار گسترده ای را در علوم نظامی دارد. این دانش دارای شاخه های مختلف باکاربردهای متنوع خود در تعیین هر چه دقیق تر شکل زمین می باشد. در بحث ژئودزی ریاضی (هندسی)، تعیین مختصات و موقعیت دقیق یک شبکه نقاط همگن با روشهای مثلث بندی و پیمایش انجام می گیرد. در ژئودزی نجومی (نجوم موضعی)، به وسیله مشاهدات نجومی و بکارگیری جداول مربوط به ستارگان سمت امتدادها و مختصات جغرافیایی نقاط ژئودزی تعیین می شود. در ژئودزی دینامیک (Physical geodesy)، اندازه گیری ها مبتنی بر مطالعات و بررسیهای ژئوفیزیکی مانند اندازه گیری شتاب ثقل، سطح مبنایی ارتفاعی (ژئوئید)، اندازه گیریهای مغناطیسی زمین به منظور تعیین انحراف مغناطیس و تعیین سمت دقیق در نقشه ها می باشد. در ژئودزی ماهواره ای (فضایی)، با استفاده از ماهواره یا اقمار مصنوعی که موقعیت آنها همواره مشخص می باشد نسبت به تعیین موقعیت و اندازه گیری مشخصات هندسی و طبیعی زمین اقدام می نماید. • نقشه نظامی: همزمان با درگیر شدن در اولین جنگ برای انسانها روشن شده است که شناخت زمین و جو آن چه اهمیتی دارد، زیرا انسان در تمام مراحل زندگی خود با اقلیم و اوضاع طبیعی سر و کار داشته و در جنگ نیز همین وضع ادامه یافته است. جهت بهره بردای همزمان، سریع و همه جانبه از اطلاعات موجود پیرامون زمین، نقشه های توپوگرافی تهیه می شود. یک نقشه توپوگرافی تصویر تمامی عوارض موجود روی زمین در مقیاس کوچک است و با کاربرد گسترده ای در زمینه های مختلف از جمله:

  - نقشه مبنا و راهنمای جمع آوری اطلاعات؛
  - نقشه به عنوان یک منبع اطلاعاتی؛
  - نقشه به عنوان زمین پذیرنده اکثر اطلاعات؛
  - نقشه در ارائه مناسب اطلاعات.

تقسیم بندی جغرافیای نظامی

جغرافیای نظامی در مورد مناطق خاص مأموریتهای نظامی بحث می کند. از جمله تقسیم بندی جغرافیای نظامی عبارت است از: تجزیه و تحلیل منطقه عملیات:

تعیین اثر عوارض طبیعی و انسانی یک منطقه در عملیات تاکتیکی نظامی را تجزیه و تحلیل منطقه عملیات گویند. در این تجزیه و تحلیل همه پدیده های طبیعی از جمله، تغییرات سطح زمین در اثر عوامل طبیعی، شکل ظاهری و پستی و بلندیها، مسیر زهکشی، رشد نباتات، زندگی حیوانات و مواد سطحی زمین مورد توجه قرار می گیرد، بخش دیگر این تجزیه و تحلیل به عوارض مصنوعی و ساخته دست انسان از قبیل ساختمانها و تأسیسات (خطوط راه آهن، جاده ها، فرودگاه، سد، خطوط انتقال نیرو و اراضی کشاورزی) می پردازد. علاوه بر این در تجزیه و تحلیل منطقه عملیاتی مسائل آب و هوایی مورد توجه قرار می گیرد. تجزیه و تحلیل صحنه جنگ:

تجزیه و تحلیل منطقه استراتژیک به مفهوم کاربرد جغرافیای نظامی در سطح فن عملیاتی است. تجزیه و تحلیل منطقه عملیاتی برای تشریح تأثیر عملیات نظامی روی ویژگیهای یک صحنه بالقوه و بالفعل جنگ مورد استفاده قرار می گیرد. در این مورد، ویژگیهای طبیعی و مصنوعی موجود در صحنه جنگ را شامل می شود. الگوی مشاغل فعالیت انسان، شهرهای موجود، مناطق کشاورزی، جاده ها، خطوط راه آهن و فرودگاهها و نیز شکل طبیعی زمین، زهکشی، گیاهان و آب و هوا از جمله عوامل مهم و قابل توجه صحنه عملیات بشمار می آیند.

جغرافیای سیاسی- نظامی:
  کاربرد جغرافیای نظامی در سطح جهانی یا استراتژیک را جغرافیای سیاسی- نظامی می نامند. جغرافیای سیاسی- نظامی حوزه تخصصی بین رشته ای است که روابط موجود بین سیاست خارجی، امور نظامی و جغرافیای را مورد مطالعه قرا می دهد و زمینه هایی از جمله حوزه مسئولیت، دیپلماسی، روابط بین المللی، استراتژی، هنر (فن) عملیاتی و تاکتیک را مورد بحث و تفحص خود قرار می دهد.

جغرافیای سیاسی- نظامی ملاحظات سیاسی، دیپلماتیک، جامعه شناختی، اقتصادی و نظامی را در یک شیوه تمام استراتژیکی تلفیق نموده و به بررسی قدرت نسبی موجود در بین دولتهای مستقل و دولتهای ائتلافی (هم پیمان) می پردازد. جغرافیا سیاسی- نظامی بررسی پایه و اساس قدرت ملی یعنی جمعیت، صنعت، بازرگانی، وضعیت مالی، ثبات داخلی منابع، اراده ملی و نیز نیروهای نظامی می باشد. اساس جغرافیای سیاسی- نظامی عبارتست از: بررسی اندازه، شکل، موقعیت هر یک از مناطق جغرافیایی و کشورهای جهان و ویژگیهای مشخصه ملتها نسبت به یکدیگر. جغرافیای سیاسی- نظامی، نقش بین کشورهایی که دارای قدرت دریایی هستند و آنهایی که دارای قدرت دریایی و نیز قدرت زمینی می باشند را مورد توجه قرار می دهد. آلفرد تایر ماهان شیوه قدرت دریایی را در سطح وسیعی بر مبنای تجزیه بریتانیا که از سوی قاره اروپا آسیب ناپذیر می باشد، توسعه داد و باعث شد که بریتانیا برای مدت 140 سال با یک نیروی دریایی ممتاز و یک ناوگان عظیم تجاری بر یک امپراتوری جهانی حکمرانی نماید. جغرافیای سیاسی- نظامی یک عنصر اصلی استراتژیک نظامی در عصر هسته ای می باشد. شیوه سیاسی قدرت و موقعیت نسبی در حفظ یک توازن جهانی قدرت با ائتلاف بین قدرتهای بزرگ و متوسط دارای اهمیت می باشند. ایده های جغرافیای سیاسی، اساس مباحثه کنونی در آمریکا بین طرفداران استراتژی دریایی و هواداران ائتلاف استراتژی دریایی و استراتژی زمینی را تشکیل می دهد. جغرافیای سیاسی- نظامی به درک چگونگی تغییرات آتی در قدرت نسبی دولتها روی عملیات بالقوه نظامی نیز کمک می نماید. سه قسمت مذکور در تقسیم بندی جغرافیای نظامی را می توان در ارتباط با سه بخش از فنون نظامی در جدول زیر مشاهده نمود.

جغرافیای نظامی موضوعی:

جغرافیای نظامی موضوعی، یک نوع پدیده خاص و بطور کامل مشخص در سطح جهان را تحت پوشش قرار می دهد. تعاریف و کلیات جغرافیای نظامی - جغرافیای نظامی یکی از شاخه های علوم جغرافیایی می باشد که کلیه اثرات طبیعی، فرهنگی (انسانی) و زیست محیطی را بر سیاستها، برنامه ها و طرحهای نظامی و عملیات رزمی/ پشتیبانی در سطح جهان، منطقه ای و محلی مورد بررسی قرار می دهد. - جغرافیای نظامی علمی است که تأثیر عوامل جغرافیایی یک کشور یا یک منطقه را در حرکتهای نظامی بیان می کند. - جغرافیای نظامی بخشی از علوم نظامی است که با ویژگیهای محیط و منطقه عملیات در ارتباط است. جغرافیای نظامی، بکار گیری روش تجزیه و تحلیل جغرافیایی، برای مسائل نظامی را شامل می شود. شایان ذکر است که برای جغرافیای نظامی، تعاریف مختلفی ارائه شده است، لیکن دو مطلب اساسی در تعریف جامع ضروری بنظر می رسد. مقیاس و کاربرد جغرافیای نظامی: کاربرد جغرافیای نظامی از نظر رهبران سیاسی، برنامه ریزان و تدوین کنندگان امنیت ملی، فرماندهان و سلسله مراتب نظامی که در تدوین استراتژی نظامی نقش دارند و دارای تعریف خاص و محدوده مشخصی است. جغرافیای نظامی در مقابل تهدیدات داخلی و خارجی و شرایط مختلف ژئوپلتیک هر منطقه، ارزش خاص خود را دارد و در واقع جغرافیای نظامی در مقابل تهدیدات، ارائه کننده جهت های تهدید و استفاده از عوامل جغرافیایی در مقابل این تهدیدات است.

جغرافیا نظامی راهنمای موثری در طرح برنامه ریزی های ملی و برنامه ریزیهای کلان یک کشور اعم از آمایش سرزمین است، تا مکان یابی مناسب طرحهای توسعه و اقدامات سازندگی کشور مانند تأسیسات زیر بنایی و صنعتی در هر شرایطی از ملاحظات امنیتی دفاعی برخوردار باشند.

اهمیت و ضرورت جغرافیای نظامی

وقتی فرمانده باید فواصل و پراکندگی و اهمیت مراکز حساس نظامی، اقتصادی، جمعیتی را از نظر داخلی و بین الملی و استراتژیکی درک کند تا بتواند در مواقع لزوم تصمیم بگیرد به کجا حمله کند، به کجا موشک پرتاب نماید، کجا را تصرف کند، کی به نیروهای دشمن ضربه کاری را بزند و مثلاً حساسیت بین المللی را ایجاد نکند و یا به کدام منطقه دشمن ضربه کوچکی بزند تا بتواند حساسیت بین المللی را برانگیزد و به همسایه های دیگر هشدار دهد و غیره، همه اینها کار محض جغرافیایی است. وقتی تاریخ را مرور می کنیم و جنگهای جهانی اول و دوم را مورد ارزیابی قرار می دهیم، استفاده صحیح از موقعیت جغرافیایی را بیش از پیش آشکار می شود. به عنوان مثال یکی از عوامل اساسی پیروزی قشون آلمان در جنگ علیه فرانسه اطلاعات جغرافیایی بوده است و همین امر باعث شد که دولت آلمان در سال 1874 میلادی کرسی جغرافیا را در دانشگاه های ایالتی تأسیس کند و در بسیاری موارد جغرافیا را در تربیت مامورین نظامی به خدمت بگیرد. در جغرافیای نظامی عوامل متغیر و ثابت، مورد بررسی قرار می گیرند و نقش آنها در عملیات نظامی با توجه به مناسباتی که این عوامل در حرکات واحدها دارند در نظر گرفته می شوند. در جغرافیای نظامی، ارزش و اهمیت نظامی هر یک از عوامل، تعیین می گردد. اهمیت و ضرورت جغرافیای نظامی با شروع جنگ دوم جهانی بیشتر شد و این عقیده قوت یافت که جغرافی دانان در زمان جنگ بیش از زمان صلح به کشور خود خدمت می کنند. از این رو مطالعات جغرافیایی به سرعت در تاکتیک ها و تصمیمات نظامی و نیروی دریایی به کار گرفته شد. کارهای کارتوگرافی، تفسیر عکسهای هوایی و مطالعه ناهمواریها، رهبران کشورهای دیگر در جنگ جهانی دوم را وادار می سازد که جغرافیای کاربردی را به عنوان ابزار جنگی و نظامی بپذیرند و موسسات جغرافیایی را وسعت بخشند. سرتیپ علی رزم آرا در کتاب جغرافیای نظامی ایران، این ضرورت را برای افسران مأمور در حفظ و حراست از کشور در رابطه با عوامل ثابت و متغیر جغرافیایی تأکید می کند. دنیای معاصر با توجه به مسائل ژئوپلتیک و ژئواستراتژیک اهمیت خاصی به جغرافیای نظامی داده است و با تشکیل سازمان جغرافیایی در نیروهای مسلح ضرورت و اهمیت این موضوع را نشان داده است. در ارتش آمریکا، بتدریج وجود سازمانی برای بررسی مسائل جهانی از دیدگاه ژئوپلتیک احساس شد و همین امر موجب گردید که سازمان جغرافیایی نیروهای ملی در سازمان نیروهای مسلح آمریکا تأسیس گردد که در آنجا نه تنها مسائل جهانی با توجه به جنبه های جغرافیایی و طبیعی کشورها مورد بررسی قرار می گیرد، بلکه جنبه های مختلف موضوع از لحاظ جغرافیای اقتصادی، انسانی و سیاسی کشورها نیز بررسی میشود و نتایج حاصله از بررسیهای مزبور یکی از عوامل اساسی تصمیمات را در سازمان حقوقی تشکیل می دهد. از این رو چه در اتاقهای جنگ، که افسران ستاد عملیات را رهبری می کنند و چه در صف که فرماندهان یگانهای نظامی نیروهای خودی را در صحنه نبرد هدایت می کنند، نقش جغرافیای نظامی بیش از هر تخصص دیگر وسع و عمق خود را در این آزمایشگاه عملی نشان می دهد. این روند واقعی، سیاست را نیز متأثر می سازد که در جنگهای بین الملل اول و دوم می توان به وضوح دریافت. در فاصله جنگ جهانی اول و دوم مطالعات ژئوپلتیکی در دو جهت مختلف ادامه یافت. یکی در اطراف دولت و دیگری بررسی ژئواستراتژی جهانی. در مسیر اول، بعد از راتز و کیلن، هاوس هوفر آلمانی با تأیید به نظریه فضای حیات، سیاست توسعه طلبی را برای آلمان تجویز می کرد و در مسیر دوم اشخاصی مثل آلفرد ماهان و هالفورد مکیندر و پیروان آنها نظرات نیروی دریایی و هارتلند خود را برای ایجاد حکومت جهانی تبلیغ می کردند. در همین رابطه پروفسور کوهن چنین می گوید: بوسیله جغرافیاست که ما می توانیم واقعیت سیاسی را به درستی ارزیابی کنیم. این سیمای جغرافیایی است، چه ثابت و چه متغیر که اساس درک نقشه سیاسی کنونی و پیش بینی تغییرات آینده را برای ما فراهم می سازد. بنابراین نقشه سیاست جغرافیایی بیشتر از نقشه سیاسی با واقعیات هماهنگ است.